Według ajurwedy cały wszechświat składa się z pięciu podstawowych żywiołów: powietrza, przestrzeń (eteru), wody, ognia i ziemi. Elementy te łączą się z sobą w różnych proporcjach tworząc trzy dosze: Vata, Pitta i Kapha.
Można je sobie wyobrazić jako pulsujące w nas fale życia, napędzające nas energie witalne. Istnieją 3 podstawowe dosze:
Vata – połączenie powietrza i przestrzeni,
Pitta - połączenie ognia i wody,
Kapha – połączenie wody i ziemi.
Człowieka opisać można, i to dość trafnie, za pomocą atrybutów, którymi cechują się dosze. I tak, niektórzy z nas są mało ugruntowani i bardziej uduchowieni (Vata), inni pełni dynamizmu i ognia (Pitta), a jeszcze inni mają w sobie stałość ziemi, ugruntowanie i opanowanie (Kapha).
Prakriti – psychofizyczna konstytucja człowieka
Ajurweda mówi, że jesteśmy uczynieni z tej samej energii co wszystko wokół. Jesteśmy jedni ze stworzeniem. Niczym mikrosomos, odzwierciedlamy żywioły tworzące wszechświat w unikalnej kombinacji dosz zwanej Prakriti – naszą psychofizyczną konstytucją. U większości ludzi dominują dwie z trzech dosz, określając naszą konstytucję jako np. Vata-Pitta czy Kapha-Pitta.
Nasza konstytucja, Prakriti, określona jest już w momencie poczęcia. Jest początkiem nas i naszą naturą. Stanowi o tym jacy jesteśmy, określa nasz charakter, cechy osobowości, temperament, predyspozycje, budowę ciała, jak i podatność na pewne schorzenia. Rodząc się nie jesteśmy niezapisaną kartą – już jesteśmy „jacyś”. Nie możemy się więc bez końca zmieniać i „samo-ulepszać”, bo w takim traktowaniu siebie jest element walki. Ajurweda, jak cała filozofia Wschodu, pokazuje jak ważna jest akceptacja i szersze widzenie człowieka. Twierdzi, że najpierw należy poznać swoje uwarunkowania by móc żyć pełnią swojego potencjału, w zdrowiu i zgodzie z sobą.
Trzy dosze – psychologiczna charakterystyka
Każda dosza ma określone cechy czy atrybuty, które opisują wszystkie poziomy naszego funkcjonowania, bo ajurweda nie oddziela ciała od umysłu i duszy. Oto krótki rys psychologiczny każdej z dosz:
VATA – zrodzona ze współdziałania powietrza i przestrzeni to wolność, zmiana, ruch. To siła napędzająca, która wprawia w ruch pozostałe dosze. Rządzi niebem, kieruje się do góry, ku chmurom. Wędruje w ciele do góry, do głowy, by tworzyć. Vata jest ekspansją i otwartością, płynie nieprzerwanie jak oddech. Osoby z przewagą Vata to często artyści, osoby z dużą wyobraźnią, wolnomyśliciele. Muszą być w ciągłym ruchu, kochają dzianie się i szybkie tempo życia. Nierównowaga Vata skutkuje nerwowością, zamartwianiem się, „nakręceniem”, a bardzo zaburzona może prowadzić do nerwicy, bezsenności i ADHD.
PITTA – to dosza w której dominuje ogień. Manifestuje się tendencją by przewodzić, dokonywać, kierować innymi, prowadzić, dążyć. Ludzie z dominantą Pitta mają silną wolę, ambicje, są odważni, pełni pasji, bywają dominujący. Gdy ognia jest w nadmiarze, grozi im wyczerpanie i wypalenie. Łatwo wpadają w złość, mają silne emocje i dość zmienne nastroje.
KAPHA – jest jak ziemia, ugruntowuje, wspiera, jest tym, co scala. Powolna, zdeterminowana, konsekwentna, opanowana, stabilna, życzliwa i lojalna. Ma praktyczne podejście do życia. Nadmiar Kapha może przejawiać się w bierności, ogólnej ociężałości, ospałości, lenistwie, poczuciu niemocy, niechęci do działania, depresji i tendencji do przejadania się i bardzo długiego snu.
Słowami lekarki ajurwedy, na skróty
Znajoma lekarka ajurwedy wytłumaczyła mi ideę dosz na skróty, używając prostych przenośni. Vata jest jak wiatr, który musi się poruszać by wiedzieć, że istnieje. Albo jak ptak - żywiołowa, kapryśna, bystra, szybka. Pitta porównywana jest do tygrysa, zwierzęcia czujnego, namiętnego i zaskakującego. Kapha ma najbliżej do słonia, spokojna, wyważona, stała w uczuciach i życzliwa.
Powiedziała też, że często wystarczy jej chwila obserwacji by wiedzieć jakie konstytucji jest pacjent, ale oczywiście przeprowadza pełen wywiad i badanie pulsu by uzyskać szczegółowe informacje o czyjejś kondycji. Myślę sobie, że wystarczył jej jeden rzut oka na mnie, wiercącą się w fotelu, bawiącą długopisem, by wiedzieć z jakim typem dosz ma do czynienia:)).
